Όταν σε κάποιες σχέσεις οι προσβολές και ο συναισθηματικός τραυματισμός επαναλαμβάνονται και μάλιστα καθημερινά, αυτές οι σχέσεις μπορούν να χαρακτηριστούν σαν συναισθηματικά κακοποιητικές.
Στις σχέσεις αυτές υπάρχει μια συνεχής χρήση κακοποιητικών φράσεων και συμπεριφορών εκφοβισμού που καταρρακώνουν την αυτοεκτίμηση ενός ατόμου και υπονομεύουν την ψυχική του υγεία. Συναισθηματική κακοποίηση μπορεί να γίνεται σε συζυγικές ή ερωτικές σχέσεις καθώς επίσης και σε φιλικές ή συναδερφικές ή συγγενικές σχέσεις.
Γράφει η Ψυχοθεραπεύτρια – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας Εύη Μπλέρη
Η συναισθηματική κακοποίηση σε αντίθεση με τη σωματική είναι δύσκολα αναγνωρίσιμη διότι δεν υπάρχουν σωματικές κακώσεις οι οποίες είναι εμφανείς στους άλλους. Τα τραύματα είναι ψυχικά και όχι ορατά. Όμως είναι μια σοβαρή μορφή κακοποίησης γιατί παρόλο που δεν έχει σωματικές κακώσεις, υπάρχει ψυχολογική βία που προσβάλλει την αυτοεκτίμηση των θυμάτων.
Τούς κάνει να αμφιβάλουν για τον εαυτό τους, να αμφισβητούν την αξία τους, να χάνουν την επαφή τους με την πραγματικότητα και να βυθίζονται στη θλίψη. Σύμφωνα με τις έρευνες η συναισθηματική κακοποίηση είναι εξίσου σοβαρή με τη σωματική γιατί έχει εξίσου σοβαρές επιπτώσεις. Έχει σαν στόχο τον έλεγχο και την απομόνωση των θυμάτων ώστε να μην έχουν τη δύναμη να φύγουν από μια σχέση που μόνο κακό τους κάνει.
Επειδή είναι επαναλαμβανόμενη, το θύμα χάνει τον εαυτό του, την προσωπικότητα του και την επαφή του με την πραγματικότητα, γιατί με τον χρόνο η ψυχολογική και λεκτική βία, οι κατηγορίες, η αρνητική κριτική διαβρώνουν την αίσθηση του εαυτού τόσο πολύ ώστε να μην μπορεί πλέον να ιδεί ρεαλιστικά. Κατά συνέπεια, το θύμα αρχίζει να συμφωνεί με τον κακοποιό και παγιδεύεται στην κακοποιητική σχέση πιστεύοντας ότι δεν αξίζει κάτι άλλο.
Η συναισθηματική κακοποίηση επηρεάζει σημαντικά και την κοινωνικότητα των θυμάτων της, γιατί ανησυχούν για το πώς τους βλέπουν οι άλλοι και για το αν γίνονται αποδεκτοί. Απομακρύνονται από συγγενείς και φίλους και απομονώνονται. Κατά συνέπεια η συναισθηματική κακοποίηση μπορεί να προκαλέσει προβλήματα υγείας, όπως κατάθλιψη, άγχος, έλκος στομάχου, διατροφικές διαταραχές και αϋπνία.
Τα 8 χαρακτηριστικά των κακοποιητικών ανθρώπων
Επειδή η συναισθηματική κακοποίηση είναι συχνά συγκαλυμμένη, μπορεί να είναι δύσκολο να εντοπιστεί. Είναι λοιπόν, σημαντικό να εξετάζουμε πώς μας κάνει να νιώθουμε η αλληλεπίδραση με τους συντρόφους μας, τους φίλους μας, τους συνεργάτες μας και τα μέλη της οικογένειάς μας. Εάν αισθανόμαστε απογοήτευση, σύγχυση και νιώθουμε παρεξηγημένοι, ανήσυχοι ή ανάξιοι μέσα από κάποια αλληλεπίδραση, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα η σχέση αυτή να είναι συναισθηματικά κακοποιητική.
- Οι συναισθηματικά κακοποιητικοί άνθρωποι έχουν μη ρεαλιστικές προσδοκίες και παράλογες απαιτήσεις από τους άλλους, αφού απαιτούν να είναι πάντα η προτεραιότητα και να ικανοποιούνται οι ανάγκες τους. Θέλουν όλο το ενδιαφέρον επάνω τους και τίποτα ποτέ δεν τους είναι αρκετό. Εξασκούν ψυχολογική βία, είναι επικριτικοί, δεν δέχονται διαφορετικές απόψεις, και δεν αποδέχονται ότι μπορεί να κάνουν πράγματα ενοχλητικά για τους άλλους.
- Αρνούνται να δεχθούν τα συναισθήματα των άλλων, τους ακυρώνουν και προσπαθούν να καθορίσουν αυτοί το πώς θα πρέπει να αισθάνονται. Κατηγορούν τους άλλους ότι είναι πολύ ευαίσθητοι, πολύ συναισθηματικοί ή τρελοί και απορρίπτουν ή παραμορφώνουν τις αντιλήψεις και τις απόψεις τους θεωρώντας τες γελοίες και υπερβολικές. Δεν αναγνωρίζουν στους άλλους το δικαίωμα να έχουν οποιαδήποτε επιθυμία ή ανάγκη και τους χαρακτηρίζουν εγωιστές όταν τις εκφράζουν.
- Αναζητούν αφορμές για να ξεκινήσουν φιλονικίες χωρίς λόγο ενώ εκφράζουν συγκεχυμένες και αντιφατικές απόψεις που δεν έχουν λογική και εκτονώνουν έντονο θυμό. Έχουν αλλαγές διάθεσης ή απότομες συναισθηματικές εκρήξεις και είναι απρόβλεπτοι.
- Ο συναισθηματικός εκβιασμός είναι το καθιερωμένο μέσο τους για να χειρίζονται και να ελέγχουν τους άλλους με το να τους κάνουν να αισθάνονται ένοχοι και να τους ταπεινώνουν πολλές φορές ακόμη και δημόσια. Αντιμετωπίζουν τους άλλους πάντα σαν να είναι κατώτεροι και χρησιμοποιούν τους φόβους, τις αξίες και τη συμπόνια τους για να τους ελέγχουν.
- Αμφισβητούν οτιδήποτε λένε οι άλλοι προσπαθώντας να τους αποδείξουν ότι κάνουν λάθος και κρίνουν τις απόψεις, τις ιδέες, τις αξίες και τις σκέψεις των άλλων σαν ανόητες, παράλογες ή χωρίς νόημα και απαιτούν οι άλλοι να συμφωνούν πάντα μαζί τους. Τονίζουν τα λάθη των άλλων και τα μεγαλοποιούν κατηγορώντας τους για τις όποιες ελλείψεις τους.
- Αποφεύγουν πάντα τη δική τους ευθύνη για τις κακές επιλογές ή τα δικά τους λάθη και αρνούνται ότι συνέβησαν τα γεγονότα που δεν τους αρέσουν και λένε ψέματα. Είναι σαρκαστικοί και ειρωνικοί και θεωρούν ότι έχουν πάντα δίκιο και ότι μόνο αυτοί ξέρουν το σωστό. Απομακρύνονται για κάποια χρονικά διαστήματα για να τιμωρήσουν έτσι τους άλλους στερώντας τους την παρουσία τους, το «ενδιαφέρον« τους και την «αγάπη« τους.
- Στις ερωτικές σχέσεις αντιμετωπίζουν τους συντρόφους τους σαν ιδιοκτησία τους και κριτικάρουν και κοροϊδεύουν τους φίλους, τους συναδέρφους και τους συγγενείς των συντρόφων τους. Προβάλλουν τη ζήλια σαν ένδειξη αγάπης έτσι ώστε να κρατήσουν τους συντρόφους τους μακριά από κάθε άλλον και προσπαθούν πάντα να τους απομονώνουν και να τους ελέγχουν παρακολουθώντας όλες τις σχέσεις τους φιλικές και οικογενειακές καθώς και τα τηλέφωνα και τα μηνύματα τους και γενικότερα κάθε επικοινωνία τους και κάνουν επίσης αυστηρό οικονομικό έλεγχο.
- Ταυτόχρονα όμως, κατηγορούν τους συντρόφους τους ότι αυτοί είναι ελεγκτικοί και ζηλιάρηδες και ότι αυτοί τους παρακολουθούν και θέλουν να γνωρίζουν που βρίσκονται κάθε στιγμή!
Πόσο εύκολο είναι να χαρακτηρίσεις μια σχέση ως κακοποιητική;
Όσοι βρίσκονται σε κακοποιητικές σχέσεις, είναι αρχικά πολύ σημαντικό να καταφέρουν να τις αναγνωρίσουν και να δουν καθαρά ώστε να παραδεχτούν αυτό που συμβαίνει εκεί, για να αρχίσουν να ξαναπαίρνουν τον έλεγχο της ζωής τους. Η δική τους ψυχική και σωματική υγεία πρέπει να γίνει η προτεραιότητα και να σταματήσουν να ανησυχούν για την ευχαρίστηση των ατόμων που τους κακομεταχειρίζονται.
Είναι σημαντικό να αρχίσουν να φροντίζουν τους εαυτούς τους και τις ανάγκες τους, τη διατροφή τους και την ξεκούραση τους και να κάνουν πράγματα που τους ευχαριστούν, που επιβεβαιώνουν την αξία τους και τους βοηθούν να σκέφτονται θετικά, έτσι ώστε να μπορούν να αντιμετωπίσουν το καθημερινό άγχος που δημιουργεί η συναισθηματική κακοποίηση.
Σημαντικό επίσης είναι να βάλουν όρια και να απαγορέψουν στο κακοποιητικό άτομο να φωνάζει και να προσβάλλει δίνοντας του μια αυστηρή προειδοποίηση όπως π.χ. ότι αν συνεχίσει, θα αποχωρήσουν από τη συζήτηση. Προσοχή όμως, γιατί οι προειδοποιήσεις που θα γίνουν, πρέπει οπωσδήποτε να τηρηθούν και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να παραβιαστούν τα όρια που θα τεθούν.
Μην κατηγορείς τον εαυτό σου!
Όσοι βρίσκονται για μεγάλο χρονικό διάστημα σε κακοποιητικές σχέσεις, δεν θα πρέπει να κατηγορούν τους εαυτούς τους και είναι σημαντικό να καταλάβουν ότι η κακοποίηση είναι μια υποσυνείδητη επιλογή την οποία αδυνατούμε να ελέγξουμε. Επίσης είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουν ότι όσο και αν προσπαθήσουν δεν είναι δυνατόν να αλλάξουν και να διορθώσουν ένα συναισθηματικά κακοποιητικό άτομο.
Αυτό που μπορεί να αλλάξουν, είναι τη δική τους αντιμετώπιση και τις δικές τους επιλογές. Όταν ένα κακοποιητικό άτομο αρχίζει να φωνάζει, να προσβάλλει, να απαιτεί πράγματα ή να ζηλεύει, είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι δεν πρέπει να του δίνουν σημασία, ούτε εξηγήσεις για να ηρεμήσει ούτε και να του ζητούν συγγνώμη.
Σε αυτή την περίπτωση αυτό που πρέπει να κάνουν είναι να βγουν από αυτή τη κατάσταση διότι η παραμονή τους εκεί το μόνο αποτέλεσμα που μπορεί να έχει είναι να γίνουν αποδέκτες ακόμη μεγαλύτερης κακοποίησης και πόνου. Είναι βέβαιο ότι όσο και αν προσπαθήσουν δεν θα καταστεί δυνατόν να διορθώσουν αυτή την κατάσταση.
Πρέπει να απομακρυνθείς αμέσως
Η ψυχολογική βία διώκεται ποινικά σε πολλές πολιτείες της Αμερικής και στις χώρες της Ευρωπαϊκής /Ένωσης και στην Ελλάδα βάσει του Νόμου 4531/2018. Όμως τα άτομα που είναι σε κακοποιητικές σχέσεις πρέπει να σπάσουν τη σιωπή τους και να μιλήσουν για την κακοποίηση που βιώνουν, ώστε να δημιουργήσουν ένα δίκτυο υποστήριξης Μπορούν να συζητήσουν με έναν φίλο η ένα μέλος της οικογένειας τους.
Είναι ζωτικής σημασίας να απομακρυνθούν για όσο περισσότερο χρόνο γίνεται από το κακοποιητικό άτομο και να βρίσκονται με ανθρώπους που τους αγαπούν και τους υποστηρίζουν. Να δημιουργήσουν ένα πυρήνα υγιών και έμπιστων φίλων που θα τους βοηθήσουν να μην αισθάνονται μοναξιά και απομόνωση και να καταφέρουν να βρουν νέες προοπτικές.
Επειδή δεν μπορούν να παραμείνουν στην κακοποιητική σχέση για πάντα, είναι σημαντικό να αρχίσουν να σχεδιάζουν την έξοδο τους, ειδικά μάλιστα εάν το κακοποιητικό άτομα δεν έχει την πρόθεση να αναζητήσει επαγγελματική βοήθεια και να μπει στη διαδικασία διαχείρισης του προβλήματος του.
Όπως αναφέρθηκε, οι κακοποιητικές σχέσεις στοιχίζουν τόσο ψυχικά όσο και σωματικά και πρέπει να λαμβάνονται μέτρα για να τερματίζονται. Είναι απαραίτητο να ζητηθεί βοήθεια από φίλους και συγγενείς. Όμως παράλληλα με όλα αυτά θα πρέπει να αναζητηθεί βοήθεια από έναν εξειδικευμένο θεραπευτή, διότι τα συναισθηματικά κακοποιητικά άτομα έχουν σοβαρές ψυχικές διαταραχές και επιπλέον η επιλογή κακοποιητικών ατόμων οφείλεται σε καταγραφές του υποσυνειδήτου που υπάρχουν από την παιδική ηλικία και αυτό μπορεί να αντιμετωπιστεί με θεραπεία από έναν ειδικό.
Εύη Μπλέρη
Ψυχοθεραπεία – Συμβουλευτική Ψυχικής Υγείας
Κλινική ύπνωση
Συναισθηματική κακοποίηση στις σχέσεις: Τα 2 ειδών θύματα και ο θυμός
Πόσο σημαντικά είναι τα χάδια για την συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού;
Αυταρχικός γονέας και επιπτώσεις στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού
Το Σύνδρομο του «καλού παιδιού»: Τα χαρακτηριστικά του γονέα – τιμωρού
sxeseis-teen
